Er bestaan slechts een handjevol koepelgevangenissen in de wereld, en toch bevinden zich maar liefst drie van deze imposante bouwwerken in Nederland. Hun ontwerp draagt de signatuur van twee vooruitstrevende architecten: Johan Frederik Metzelaar en zijn zoon Willem Cornelis Metzelaar. Samen hebben zij een onuitwisbare stempel gedrukt op de Nederlandse justitiële architectuur.

Johan Frederik (1818-1897) begon zijn carrière als timmerman in Rotterdam, maar klom al snel op tot een gerespecteerd architect met een gedurfde visie. Zijn talent werd erkend, en hij kreeg de eervolle positie van 'hoofdingenieur der gevangenissen en rechtsgebouwen' bij het Departement van Justitie. Na vele jaren van toegewijde dienst gaf hij in 1886 het stokje door aan zijn zoon Willem Cornelis (1849-1918), die eerder als assistent zijn vader had bijgestaan. De Metzelaars waren actief tijdens een periode van ongekende bouwactiviteit, gedreven door het nieuwe Wetboek van Strafrecht in 1881. Hun werk weerspiegelt veranderende opvattingen over rechtspraak en detentie, en door het hele land getuigen gerechtsgebouwen en gevangenissen van hun invloedrijke bijdrage aan de Nederlandse architectuur.

Het ontwerp van de drie Koepelgevangenissen in het bijzonder, was een uniek staaltje architectuur dat veel aandacht trok. Ze werden geprezen om hun indrukwekkende constructies en vestingachtige poortgebouwen. De gevangenissen werden opgetrokken in een panopticon-stijl, waarbij alle cellen zichtbaar waren vanuit een centrale toren, waardoor het gevangenispersoneel eenvoudiger toezicht kon houden op de gedetineerden. Het idee voor de panopticon is afkomstig van de 18^e-eeuwse filosoof Jeremy Bentham. Ondanks de vele aandacht voor dit baanbrekende concept, is het in de praktijk maar zelden toegepast.

Naast hun invloed op de justitiële architectuur, heeft het werk van de Metzelaars een bredere impact gehad op de Nederlandse maatschappij. Door hun visie en creaties hebben ze bijgedragen aan het vormgeven van het Nederlandse erfgoed en een blijvende erfenis achtergelaten die nog steeds bewonderd en gewaardeerd wordt. De Koepelgevangenissen staan symbool voor een rijke en boeiende geschiedenis, waarin architectuur en rechtsspraak samenkomen.

Oproep: deel jouw Koepelverhaal! 

Het Koepelcomplex kent een rijke geschiedenis vol bijzondere verhalen. Heb jij er een om te delen? Of het nu recent of lang geleden heeft plaatsgevonden, we zijn benieuwd naar jouw verhaal! Deel het met ons via info@koepeldistrict.nl.

De komende maanden krijgen de bomen op het Koepelcomplex een onderhoudsbeurt. Uit onderzoek blijkt dat een deel van de bomen gesnoeid moet worden om weer gezond en veilig verder te kunnen groeien. Eén boom bleek in zo'n slechte staat te verkeren, dat deze een gevaar vormt. Het gaat hierbij om een jonge schijnacacia op de luchtplaats, die geen monumentale status heeft. Deze boom is daarom op tijd verwijderd van het terrein.

We vinden het belangrijk om bij het verwijderen van bomen altijd nieuwe bomen terug te planten. Daarom nemen we dit mee in het landschapsontwerp voor het Koepel District en zorgen we ervoor dat er nieuwe, gezonde bomen voor in de plaats komen.

Momenteel werken we toe naar een uitgewerkte ontwikkelingsvisie. Dit is een strategisch document dat de richting en het kader aangeeft voor de verdere ontwikkeling en inrichting van Koepel District. Het vormt de basis voor verdere planning, ontwerp en uitvoering van het project. We bepalen deze ontwikkelingsvisie op basis van uitgebreide onderzoeken, gesprekken met de gemeente en feedback van omwonenden en Bredanaren.

We blijven verschillende gesprekken voeren met omwonenden, zodat ieders stem goed meegewogen wordt in de afwegingen die we maken. De planning is om deze uitgewerkte visie in het vierde kwartaal (naar verwachting in november) van 2023 te presenteren aan de gemeente Breda. Voor die tijd organiseren we nog een bewonersbijeenkomst.

Daarna volgt de fase waarin we het bestemmingsplan aanvragen. We houden jullie tijdens deze en de daaropvolgende fasen op de hoogte van alle ontwikkelingen en inspraakmogelijkheden.

Tegen het einde van juni vond er opnieuw een buurtbijeenkomst plaats over Koepel District, dit keer voor een breder publiek. De avond was gewijd aan het verdiepen van belangrijke thema's en het presenteren van eerste schetsen van de plannen door de ontwikkelaars en architecten.

In verschillende deelsessies, waaronder Q&A's met de architecten en discussies over mobiliteit en buitenruimte, konden bewoners hun stem laten horen en eerste indrukken en zorgen delen. Alle vragen en opmerkingen uit de Q&A-sessie werden zorgvuldig genoteerd. Ook de geuite zorgen én positieve feedback over het plan nemen we mee in het verder ontwerp van het gebied.

In de deelsessie over mobiliteit werden de bewoners uitgedaagd om hun dromen voor het gebied op te schrijven. Ideeën voor een autovrij gebied, groene looproutes en een goede deelmobiliteitoplossing vlogen over de tafel. Tijdens de deelsessie over de buitenruimte waren bewoners enthousiast over het groen en de mogelijkheid om door het gebied te wandelen via openingen in de gevangenismuur. Vele ideeën passeerden de revue, waaronder ontmoetingsplekken, rustige hoekjes om te genieten van een boek en moestuinen voor de buurt.

Het was een constructieve avond, met waardevolle gesprekken en ideeën die we meenemen als bouwstenen voor de verdere ontwikkeling van de plannen.

Op een zomerse dinsdagavond begin juni vulden 25 directe buren de historische rechtbank op het Koepelcomplex, klaar om kennis te maken en met elkaar en met ons in gesprek te gaan over de toekomst. Tijdens deze eerste bewonersavond spraken we met elkaar over verschillende thema’s binnen het plan: mobiliteit, buitenruimte, programma, erfgoed en beeldkwaliteit, bebouwing en de planning.

De aanwezige buren toonden veel betrokkenheid en leverden waardevolle input, die we meenemen in de rest van het plan en de komende vervolggesprekken.

“We participeren niet omdat we dat moeten, maar omdat we met de buurt in gesprek willen gaan. Wij zijn in feite gewoon een grote buurman. We willen de vinger aan de pols houden hoe het gaat en jullie meenemen in het vervolg.’’ - Abdessamed Azarfane, ontwikkelaar bij Being.

Het Koepelcomplex staat aan de vooravond van een grote transformatie. De stem van de buurt speelt wat ons betreft een belangrijke rol in het creëren van een betekenisvolle en leefbare omgeving. Nu de contouren van de nieuwe plannen langzaam vormkrijgen, gaan we dan ook graag in gesprek met de omgeving.

Om de participatie af te trappen ontvingen direct omwonenden in mei een eerste editie van de ‘Koepelkrant’ met een toelichting over de ideeën voor deze plek. Nieuwsgierig? Een online editie van de krant is hier te lezen. Via de krant en per mail stuurden we bovendien een enquête uit waarin mensen hun mening konden geven over de gewenste invulling van het terrein. De resultaten nemen we mee in de verdere planvorming.

Bekijk de uitslagen van de enquête.

In de volgende nieuwsberichten lees je meer over de buurtbijeenkomsten.

Lees op deze pagina binnenkort alle laatste nieuwsupdates over het project Koepel District.